De dwangsom is steeds meer in het nieuws te vinden. Zo ‘won’ Greenpeace een rechtszaak tegen de Staat waarbij er ook een dwangsom werd opgelegd. Binnen de hersteloperatie van de toeslagenaffaire worden om de haverklap dwangsommen uitgekeerd (zie een artikel van de Volkskrant). Toch verschilt het karakter van deze twee dwangsommen enorm. Die van Greenpeace wordt opgelegd in een zogenaamde civiele procedure en die van de hersteloperatie in een bestuurlijke procedure. Wat zijn dwangsommen dan precies en wanneer ontstaat er een recht op een dwangsom? Een dwangsom is kortgezegd een prikkel om een instantie, persoon of overheid ergens toe te dwingen. Het is niet een straf, maar een ‘stok achter de deur’.
Om dit goed uit te kunnen leggen moet er allereerst een onderscheid worden gemaakt tussen het publieke recht (al het recht dat verband houdt met een overheidsinstantie) en het civiele recht (oftewel privaatrecht – het recht tussen private partijen – let op, ook overheidsinstanties kunnen een private partij zijn!).
Publiek recht
In het publieke recht gaat het meestal om de verhouding tussen de burger en een overheidsinstantie. Een burger doet bijvoorbeeld een aanvraag bij de gemeente voor een vergunning voor het bouwen van een uitbouw of een burger vraagt toeslagen aan bij Dienst Toeslagen. Je ziet al dat het hier gaat om een burger die graag iets wilt van een overheidsinstantie. Deze instantie moet een reactie geven op een dergelijk verzoek of aanvraag, dat moet ook binnen een bepaalde termijn. Beslist een overheidsinstantie niet binnen die termijn en wordt er niet binnen twee weken na een rappel alsnog een beslissing genomen, dan gaat er een bestuurlijke dwangsom lopen. Per dag heb je dan recht op een x bedrag tot een maximum. Voor het overgrote deel van het publieke recht bepaalt de Algemene wet bestuursrecht het bedrag, maar er zijn uitzondering. Zo geeft de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen een ander bedrag voor de dwangsom!
Nadat de twee weken zijn verstreken, kan je – naast de bestuurlijke dwangsom – ook naar de rechter stappen. Die stelt dan de termijn vast waarbinnen de overheidsinstantie een beslissing moet nemen op straffe van een dwangsom. Dat betekent dat u recht heeft op een x bedrag nadat die termijn is verstreken (met een maximum). Die bedragen staan hier vermeld, vaak is dat 100 euro per dag met een maximum van 15.000 euro.
Civiel recht
Binnen het civiel recht bestaat er geen bestuurlijke dwangsom. Wel kan er door een rechter een dwangsom worden opgelegd. Bijvoorbeeld, u wilt dat de buurman stopt met de harde muziek. U bent er onderling niet uitgekomen en u stapt naar de rechter. De rechter stelt vast dat de buurman inderdaad onrechtmatig handelt door de muziek zo hard te zetten tegenover u. Daarbij stelt hij dat de buurman dit niet meer mag doen en voor iedere keer dat de buurman dit na de uitspraak doet een dwangsom verschuldigd is aan u. Dat bedrag kan aardig oplopen, want het moet een prikkel zijn voor een partij om iets juist wel of niet te doen.
Greenpeace vorderde bijvoorbeeld van de Staat om iets wel te doen (namelijk zich houden aan de wettelijk vastgestelde stikstofreducties). Om de Staat te prikkelen dit dan ook te doen, geldt er vanaf 31 december 2030 een dwangsom als de Staat niet hieraan voldoet; een bedrag van 10 miljoen euro in één keer. Het gaat hier dus niet om een dwangsom per dag. Deze dwangsom wordt dan uitbetaald aan Greenpeace.
Dwangsom verzoeken?
Dwangsommen komen dus in het gehele recht voor. We zien ze ook vaak terug bij verzoeken op grond van de Wet open overheid (voorheen de Wet openbaar bestuur). Bent u benieuwd of u een dwangsom kan vorderen bij de rechter voor uw zaak of denkt u dat u recht heeft op een bestuurlijke dwangsom? Neem vooral contact op.
Geef een reactie