Dwaling wordt niet al te vaak ingeroepen na het sluiten van een overeenkomsten en het ontdekken van een gebrek dat raakt aan de overeenkomst. Het is een vrij zware methode om van een gemaakte afspraak af te zien. De weg van ontbinding is een wat eenvoudigere methode om een afspraak ongedaan te maken en vervolgens de gevolgen van de afspraak ongedaan te maken.
Dwaling kan echter worden ingezet op allerlei manieren. Gepubliceerd uitspraken van het Gerechtshof en de Hoge Raad gaan over effectenlease, verzekeringen, verkoop van woningen, maar ook bijvoorbeeld over de vraag of dwaling toepasbaar is op een publiekrechtelijke overeenkomst, zoals de strafrechtelijke transactie. Bij die laatste is het voorlopige antwoord van de A-G ‘ja’ (https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:PHR:2025:316). Dat betekent echter niet dat een rechtszoekende die een transactie is aangegaan met het Openbaar Ministerie daar ook een belang bij heeft dat in haar of zijn voordeel werkt.
Uitspraken van rechtbanken gaan echter ook vaak om meer dagelijkse zaken, zoals de verkoop van auto’s, paarden of een woning, maar ook bijvoorbeeld de koop van obligaties. De jurisprudentie laat zien dat een beroep op dwaling wordt beoordeeld aan de omstandigheden van het geval. Daarbij geldt zowel de mededelingsplicht van de ene partij, maar ook de onderzoeksplicht van de andere partij. Er moet in ieder geval sprake zijn geweest van een onjuiste weergave van de feiten ten tijde van het sluiten van de overeenkomst die invloed zou hebben gehad op de keuze van in ieder geval één van de partijen om de overeenkomst te sluiten. Dwaling kent dan ook meerdere vormen van omstandigheden: zo kan het zijn dat de verkopende partij informatie wist die zij of hij had behoren te vertellen, maar het kan ook zijn dat beide partijen niet wisten van een omstandigheid die het aangaan van de overeenkomst had beïnvloed.
Daarbij gelden ook grenzen aan de onderzoeksplicht of de mededelingsplicht. Als de verkoper van een auto bijvoorbeeld vaker heeft aangegeven dat de KM-stand van een auto niet kan worden achterhaald en ook op diverse geschriften een ‘0’ zet, dan kan er door de koper niet later worden gesteld dat de KM-stand veel te hoog was (https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNHO:2024:9752). Andersom: enkel het gegeven dat de kopende partij een particulier is, maakt nog niet dat er een onderzoek moet zijn gedaan over de kwaliteit van de auto voordat een auto wordt aangekocht (https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNNE:2024:4876, zie ook noot 2 voor de uitspraak van de Hoge Raad).
Desalniettemin geniet een koper wel enige extra bescherming, zo blijkt uit een vonnis van de Rechtbank Oost-Brabant uit 2023 (https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBOBR:2023:1529). De regel dat de mededelingsplicht boven de onderzoeksplicht gaat wordt nogmaals bevestigd. Dat betekent dat ‘ja, iemand had moeten onderzoeken’ in principe minder sterk zal wegen dan ‘u had deze informatie moeten mededelen’. U doet er echter altijd goed aan om wel aan de onderzoeksplicht te voldoen. Doe onderzoek bij een belangrijke koop. De mate waarin u dat moet doen, verschilt echter per geval.
Voor advies hierover of de vraag of een beroep op dwaling mogelijk is, kunt u bij ons terecht! Overigens kan altijd worden gekeken of een overeenkomst niet subsidiair ook ontbindbaar is. Snel handelen is in beide gevallen echter een goed idee, ofschoon dat soms niet uitmaakt (https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBOVE:2022:448).
Geef een reactie